الهام آمرکاشی - معصومه ابتکار با تأکید بر توجه به حقوق کودکان که سرمایه آینده هستند، معتقد است: کودکان حق دارند کودکی کنند. کودکی که با حقوق فردی و اجتماعی خود آشنایی ندارد، نمیتواند وارد عقد شود؛ چراکه این امر نوعی ناپایداری را در زندگی کودک بهوجود میآورد. در این رابطه کار فرهنگی مهم است و باید توجه داشته باشیم که دختران زیر 13سال کودک محسوب میشوند و تأکید ما در لایحه ارائه شده ممنوعیت ازدواج زیر 13سال است که خوشبختانه مراجع نیز آن را باطل اعلام کردند.
درحالی یکماه از بیانِ این خبر میگذرد که تعبیرِ مچ اندازیِ اهالیمجلس در این راستا درکنار گفتههای موجود و ادله مکتوم، انتظارِ عدم غفلت در این مسیر را از سوی مباشرانملت برای کودکان این مرزو بوم، خواهان است و براین باور است: اگرچه کودکهمسری در جامعۀ فعلی امری مذموم و مسألهای قابل هضم و روشن از سوی قریب به اکثریت مردم، جامعهشناسان و روانشناسان عدیده در این زمینه است اما همچنان در دالانهای رأی و تصویب، در هوای گرگومیش به سر میبَرد و کودکانی که نیازمند حمایت قاطع در این مسیر هستند، کمافیالسابق به قدرتنماییِ ادله عدهای از نمایندگان ملت در خانهملت، نظارهگرند!
گزارش دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهشهای مجلس نشان میدهد در فاصله سالهای ۹۱ تا ۹۵ بین ۴/۹ تا ۵/۶درصد ازدواجهای دختران، در گروه سنی ۱۰ تا ۱۴سال بوده و کانون این قبیل ازدواجها، مناطق روستایی، عشایری و حاشیه شهرهاست.
رجعت به گامهای ابتدایی و براهین نیمهروشن در این زمینه، اولین قدم برای رسیدن به جمعبندیِ تامی است که بسیاری از صاحبان فن، تأکید و بیانِ آن را به فراموشی سپردهاند.
بازآیی نخست؛
فقرفرهنگی، فاقه اقتصادی!
دوم اردیبهشت ۹۸- نماینده اردبیل و عضو کمیسیون برنامه و بودجه در نطق میان دستور، ۴۳هزار ازدواج ثبت شده در سن ۱۰الی ۱۵سال را افت شاخصهای انسانی و نشانه فقر در آموزش همگانی و تنزل در رفاه عمومی خواند.
آمارهای جهانی در این مسیر، نشان میدهد ۷۵۰میلیون دختربچه، متحمل ازدواج زودهنگام شدهاند. نیجریه، آفریقای مرکزی و چاد در صدر کشورهایی قرار دارند که بیشترین آمار در این زمینه را دارند. در این کشورها نیز عامل اصلی فقر اقتصادی است.
وَ آمارهای ثبتاحوال ایران در سال ۹۵ نشان میدهد خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، خوزستان، زنجان و خراسان شمالی در صدر استانهایی قرار دارند که کودکان ۱۰ تا ۱۴ساله در آنها ازدواج میکنند.
در سال ۹۶ نیز استان زنجان با بیش از ۳۶هزار ازدواج زیر ۱۴سال پیشگام کودکهمسری بوده و در مناطق مرزی مثل سیستان و بلوچستان ازدواجهای کودکان بسیار رایج است.
طیبه سیاوشی شاهعنایتی -عضو فراکسیون زنان مجلس- با بیان اینکه تا زمانی که قانون اصلاح نشود شاهد ازدواج کودکان خواهیم بود، معتقد است: برخی بدون مطالعه، طرح کودکهمسری را به انحراف کشیدند.
وی مهمترین علت ازدواج کودکان را فقر اقتصادی و فرهنگی میداند و میگوید: این ازدواجها بیشتر در شهرهای کوچک و محروم و به دلیل برخی رسوم عشیرهای و قبیلهای انجام میشود و هر اندازه که فقر اقتصادی گسترش یابد شاهد افزایش ازدواج کودکان خواهیم بود. عنایتی تأکید دارد: پدیده کودکهمسری بیشتر در خانوادههایی رخ میدهد که درگیر اعتیاد، فقر اقتصادی و فرهنگی هستند.
بازآیی دوم؛
کودکهمسری، جرمِ مکنون- آسیب مشهود!
فاطمه ذوالقدر -عضو کمیسیون فرهنگی و فراکسیون زنان مجلس دهم- میگوید: «ازدواج کودکان باید جرم تلقی شود. باید بتوان از پدر و مادر یا هر فردی که موجب این ازدواج شده شکایت کرد. باید خانوادهها را از عواقب انجام چنین کاری ترساند تا مراقب باشند و احتیاط کنند.»
پروانه سلحشوری -رئیس فراکسیون زنان مجلس- پس از رد لایحه افزایش سن ازدواج، از تلاش برای سیاسی کردن مسأله یاد کرده بود. شهیندخت مولاوردی -معاون سابق رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده- از خانوادههای ایرانی خواسته از طرح افزایش سن ازدواج حمایت کنند.
طیبه سیاوشی نیز با اشاره به «افزایش پدیده کودکهمسری و تبدیل آن به کودکبیوهها، میگوید:«کودکانی با ۱۳ یا ۱۴سال هم بیوه بودند و هم سرپرست خانوار محسوب میشدند. یعنی کودکانی داشتند که باید علاوه بر قبول مسئولیت آنها معیشت خود را هم تأمین میکردند.»
این عضو فراکسیون زنان مجلس تأکید میکند:«تعداد سقط جنینهای مکرر کودکان» ابعاد نگرانکنندهای پیدا کرده و با تلاش برای «دستیابی به آمار دقیق» در این زمینه «ابعاد منفی این مسأله» بیشتر آشکار میشود.»
بازآیی سوم؛
کودک همسری- کودک بیوهای- کودک آزاری
معصومه آقاپورعلیشایی -نماینده شبستر- خرداد ۹۷ گفته بود که ۲۴هزار بیوه زیر ۱۸سال در ایران وجود دارند. در گروه سنی زیر ۱۴سال از بین ۴۰۰۰ ازدواج ۱۰۰۰ مورد طلاق گزارش شده است.
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه ازدواج کودکان نوعی کودکآزاری است، گفت: متأسفانه در مورد طرح کودکهمسری با برداشتهای بدی مواجه میشویم یعنی افرادی تلاش میکنند در مورد مسائل حوزه زنان به ضرر جامعه زنان و به نفع خود عمل کنند هر چند تلاش ما در طرح کودکهمسری منع ازدواج کودکان زیر 13سال است اما متأسفانه افرادی که با جامعه زنان ضدیت دارند و به ویژه با حقوق کودکان آشنا نیستند بدون مطالعه طرح، مطرح کردند که طرح به دنبال منع ازدواج کودکان زیر 18سال است و در واقع این طرح مهم را به انحراف کشیدند و کودکان قربانی برداشت بد و سوءتفاهم این افراد شدند.
به نوشته ایران آنلاین: آمارهای منتشرشده نه تنها حاکی از وجود دوهزار کودک بیوه است بلکه چندی پیش نیز کارشناسان از ثبت ازدواج ۴۳هزار دختربچه ۱۰ تا ۱۵ساله بدون رعایت قوانین و مقررات موجود خبر دادهاند.
بازآیی چهارم؛
گرفته شدنِ وقت مجلس یا سلب اعتماد مردم از مجلسیها!
حسینعلی شهریاری -نماینده مردم زاهدان و رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی- در پاسخ به این سؤال که چقدر طرح مباحثی مانند «کودکهمسری» در مجلس ضرورت دارد، میگوید: به هر حال برای اینکه وقت مجلس گرفته شود، گاهی اوقات این مباحث از طرف برخی همکاران مطرح میشود؛ بسیاری از این قبیل طرحها چون کارشناسی دقیقی نشده در رفت و آمد بین مجلس و شورای نگهبان قرار میگیرد و در نهایت هم به سرانجام نمیرسد. وقتی ما نمیتوانیم در مجلس مشکلات اساسی مردم مثل معیشت یا اشتغال را حل کنیم، با این طرحها وقت را میگذرانیم.
این سخنان درحالی مطرح میشود که خودِ آقایان نماینده هم براین موضوع وقوف کامل را دارند که مسائل معیشتی هم در مجلس، راه به جایی نبرده است و در این میان و دراثنای موضوع مهمِ کودک همسری، ابهام بزرگ دیگری موجود است: مجلسیها برای چه اموری وقت میگذارند و چه مسائلی تا به امروز در مجلس، به هدف غایی رسیده است؟ پاسخ این سؤال تاحد زیادی میتواند اذهان ملت را به گروهی از افراد خانهملت که با رأی مردم به کرسی نشستهاند را روشن سازد.
درحالی رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی معتقد است تعداد این ازدواجها حتی در سیستان و بلوچستان هم زیاد نیست و موردی اتفاق میافتد که نماینده اردبیل در هشدار به آمار ۱۷درصدی ازدواجهای زیر ۱۸سال گفته است: «کودکی که اجازه اخذ گواهینامه رانندگی، افتتاح حساب بانکی، معامله و رأی دادن ندارد، چگونه اجازه ازدواج مییابد؟»
وَ با توجه به آمار مذکورِ مورد اشاره از زبانِ مشاور معاون حقوقی قوه قضائیه، سالانه بین ۵۰۰ تا ۶۰۰هزار کودک ازدواج میکنند؛ که گویا این آمار از نگاهِ نمایندگانی چون حسینعلی شهریاری، موردی اتفاق میافتد!
پروانه مافی -نماینده تهران در مجلس و عضو فراکسیون زنان مجلس- نیز با بیان اینکه ما میخواستیم سن ازدواج را 18سال تعیین کنیم، سپس 16سال را مطرح کردیم و حتی به 13سال هم رضایت دادیم اما باز هم طرح ما در کمیسیون قضایی رد شد، میگوید: امیدواریم این طرح در نهایت در مجلس به تصویب رسیده و با نظر مثبت شورای نگهبان مانع از ازدواج اجباری کودکان در کشور شویم که به طور قطع آسیبهای جبران ناپذیر بسیاری برای کشور به همراه دارد.
بازآیی پنجم؛
کوچک شدنِ خانوادهها، بزرگشدن آسیبهای اجتماعی!
سینا کلهر- دبیر فرهنگی مرکز پژوهشهای مجلس- با ذکر این موضوع که در صورت تصویب طرح افزایش حداقل سن ازدواج شاهد بروز سه پیامد مهم بودیم، میگوید: ابتدا اینکه متوسط سن بلوغ در کشور ۱۱ تا ۱۲سال است در نتیجه با تصویب این طرح و ممانعت از ازدواج افراد زیر ۱۸سال با یک بحران جنسی در کشور روبرو شده و شاهد درگیری بسیاری از نوجوانان و جوانان با بیماری های سلامت روحی و روانی می بودیم. این در حالی است ۶۰ تا ۶۵درصد افراد زیر ۱۸سال در حال حاضر با جنس مخالف در ارتباط هستند. در حال حاضر بسیاری از ازدواج های زیر ۱۸سال میان دختران ۱۶ تا ۱۹ساله رخ میدهد. پیامد دیگر آن است که با تصویب این قانون نهاد خانواده تحت تاثیر می گرفت و روز به روز به سوی کوچکتر شدن خانوادهها میرفتیم. پیامد دیگر نیز آن است که با توجه به اینکه در حال حاضر با بحران کاهش جمعیت روبرو هستیم، تصویب این طرح میتوانست موجب تشدید این روند شود.
این موارد درحالی بیان میشود که علی کاظمی -مشاور معاون حقوقی قوه قضائیه- در خصوص کودکهمسری و آسیبهای اجتماعی آن گفته است: «در ماده ۴۷۱۰ قانون مدنی قیدی برای ازدواج در نظر گرفته شده که پسران بعد از ۱۵سالگی و دختران بعد از ۱۳سالگی میتوانند ازدواج کنند، اما اگر دادگاه و پدر و مادر تشخیص دهند که کودک میتواند زیر سن تعیین شده ازدواج کند، این اجازه به او داده میشود. سالانه بین ۵۰۰ تا ۶۰۰هزار کودک ازدواج میکنند؛ ازدواج مردان سن بالا با دختران کم سن و سال کودکآزاری محسوب میشود.
بازآیی آخر؛
دلایل روشن برای کودکان تاریک!
زهرا سجادی -دبیر مجمع زنان فرهیخته انقلاب اسلامی- در حالی درسال95 از ازدواج کودکان دفاع کرده و معتقد است: بسته به شرایط محیطی و اقلیمی برخی میتوانند در ۱۳سالگی یا کمتر از آن نیز ازدواج کنند که در مقابل، مستندات مستدل در این مسیر، گویای این مطلب است: ممکن است دختران در سنین کمتر از ۱۸ و ۲۰سالگی و گاهی ۲۵سالگی به بلوغ فیزیکی نرسند؛ که این مسأله عوارضی در این دوران خواهد داشت. همچنین ممکن است به دلیل رشد ناکافی لگن زنان، این موضوع مانع زایمان طبیعی شود و یا به دلیل نامرتب بودن عادت ماهیانه در سنین پایین، افراد کم خون باشند. در سنین کمتر از ۱۸سال استخوانها نیاز به تکامل و ایجاد ذخیره استخوانی دارند تا بعد از ۵۰سالگی که برداشت کلسیم از استخوانها آغاز میشود به مشکل برنخورند. با توجه به این موضوع وقتی بارداری در سنین پایین اتفاق میافتد، ذخیره استخوانی مادر به سمت جنین میرود. همچنین احتمالا مادر از نظر روحی و روانی آمادگی بارداری ندارد و بالغ نیست.
با تمام موارد مذکور که یکهزارم از ادله متقن در این مسیر است، تبیینِ این امر ضروری است: بسیاری از کودکانِ این آبادبوم به حمایت افرادی در خانهملت نیاز دارند که شاید درصدِ کمی از جمیعِ آحاد جامعه را دربربگیرند اما وجود و حضور قانون برای مسائل خرد و کلان در مجموع، میتواند فلسفۀ اجماعِ مباشران ملت را موجه اعلام کند.
هرچند راهکارهای فرهنگیِ بیشماری در این زمینه وجود دارد که بسط و گسترش آن میتواند نجاتبخشِ آینده کودکانی باشد که سلامتی و امنیت، دوکاراکترِ اهم در دنیای کودکانهشان است، اما هفتهها و ماههای آتی مشخص خواهد شد مچاندازی مجلسیها در این زمینه به کدام دالان راه پیدا میکند و آیا کودکان زیرِ 13سال که نظر و نگاهِ مراجع هم در خصوص ازدواجِ آنان باطل اعلام شده، میتوانند در قاب کودکیشان، واحد زندگی کنند یا خیر...