حسن صانعی پور/ به گزارش دیوان نیوز؛ فوتبال ایران منتظر بعدازظهر چهارشنبه دهم خرداد ماه است تا دوباره نود یا یکصد و بیست دقیقه هیجان را تجربه کند. شهرآورد ایران به هر دلیل و در هر جامی که برگزار شود خصوصیت‌های خاص خود را داشته و هرچند به دلایلی سرد و کسل کننده از آب درآمده، اما مناسبات ویژه خود را دنبال کرده و طعم شیرین برد تا روزها و ماه‌ها طرفداران تیم پیروز را سرزنده و خوشحال نگه خواهد داشته است. در این بین همواره جریان مربوط به داوری فوتبال در ایران و به خصوص قضاوتِ شهرآورد همواره مورد انتقاد و اختلاف اهالی فوتبال ایران بوده و به همین بهانه نگاهی به این موضوع خواهیم انداخت:
شرایط نامناسب داوری
اگر معتقد باشیم که داوری فوتبال در ایران در وضعیت مناسبی به‌سر می‌برد، فوتبال و اهالی آن را فریب داده‌ایم. این مقوله که از قضاوت در لیگ‌های سطح پایین آغاز شده و به دیدارهای مهم بین‌المللی پایان می‌یابد با زیرساخت‌ها و آموزش‌های کاملا آماتوری همراه بوده و به تعبیری فوتبال ایران به داوران خود به اندازه لیاقت آن توجه نکرده و برعکس انتظار بهترین عملکرد را از آنان دارد. حتی باشگاه‌ها و مربیان و بازیکنان آنان نیز درک درستی از داوری و قضاوت نداشته و اغلب با رفتارهای غیرحرفه‌ای داوران را نیز به بیراهه می‌برند. فقدان پرورش و یا آموزش صحیح داوران جوان، نحوه ورود داوران به لیست‌های بالاتر و گاه مشکلات روحی و روانی آنان بسیاری را از گردونه داوری ایران خارج کرده و هر از گاهی وجود رابطه به جای ضابطه این امر را نگران کننده کرده است.
داوران خارجی
صرف قضاوت داوران خارجی مشکلی را حل نخواهد کرد. به تعبیر خداداد افشاریان این موضوع می‌تواند باعث پنهان شدن در پشت داوران خارجی و توجیه اشتباهات تاثیرگذار باشد. چنانچه در ادوار گذشته داوران خارجی عملکرد متفاوت و گاه ضعیفی را ارائه داده‌اند. اما حضور داوران باتجربه و شاخص به لحاظ مباحث روانشناسی و نیز پذیرش بی‌طرف بودن آنان می‌تواند فضای دربی را آرام‌تر نماید. اشتباهات مشابه داوران خارجی با پذیرش بیشتری روربرو خواهد بود و جو ورزشگاه و الفاظ تماشاگران کمترین اثر را در قضاوت آنان خواهد داشت. از طرفی حضور داوران خارجی در مهمترین آوردگاه فوتبال ایران فرصت طلایی و بزرگی را از داوران داخلی سلب خواهد کرد. اگر قرار است داوران ایرانی در تورنمت‌های مهم خارجی موفق باشند، لازمه آن تجربه دیدارهای حساس داخلی است و شهرآورد سرخابی‌ها این فرصت را برای آنان فراهم خواهد کرد. اما آنچه بحث حضور داوران خارجی را مطرح و بر سرزبان‌ها انداخته است، سلسله اشتباهاتی است که ذهنیت فوتبالدوستان را بدرستی و یا به غلط مخدوش ساخته و اعتماد را به پایین‌ترین سطح خود رسانده است.
موضع سرخابی‌ها بعد از صعود
بازیکنان استقلال بلافاصله بعد از صعود به فینال خواستار قضاوت داوران خارجی در فینال جام حذفی شدند. آنان تا حدودی زیادی مطمئن بودند که باید با حریف سنتی خود در ایستگاه آخر نبرد کنند و چند صحنه بحث برانگیز شهرآورد گذشته و بازی‌های انتهایی لیگ این موضوع را به ذهن آنان متبادر کرده بود که حوادث و اشتباهات داوری هرچند ناخواسته به نفع حریف رقم خورده لذا تمایل شدید خود را به قضاوت داوران خارجی ابراز کردند. در طرف مقابل پرسپولیسی‌ها در حالی که قبل از هفته بیست و یکم منتقد جدی داوران بودند، موضع متفاوتی را در خصوص داوری دربی داشته و سرمربی این تیم معتقد است بحث حضور داوران خارجی توهین به داوران داخلی است. موضع‌گیری‌های دوگانه سرخابی‌ها نشان از وضعیتی دارد که بسیار نگران کننده است. از طرفی اعتماد بازیکنان به داوران به حداقل رسیده و از طرفدیگر هر دو تیم تحت هر شرایطی به پیروزی می‌اندیشند و هیچ اشتباهی را قبول ندارند و در ضلع سوم این معادله هر دو طرف موضع تخریب گرفته و سعی دارند شرایط و مسیر داوری را به هر طریق ممکن به نفع خود برگردانند.
چرا فغانی انتخاب نشد؟
کمیته داوران فدراسیون فوتبال بعد از برگزاری جلسه و از بین گزینه‌های مطرح شده اشکان خورشیدی، را برای قضاوت فینال جام حذفی بین استقلال و پرسپولیس برگزید. اما اینکه چرا علیرضا فغانی انتخاب نشد، موضوعی است که از دو منظر قابل بررسی است؛ ابتدا اینکه فغانی در شهرآورد نود و ششم بهترین قضاوت داخلی خود را ارائه داد و به همین دلیل ذهنیت بازیکنان و مربیان هر دو تیم در مورد او مثبت است زیرا فغانی با هیچ بازیکنی تعارف نداشته و بدرستی می‌داند با ستاره‌های زمین چگونه رفتار نماید. دوم اینکه بهترین داور چند دهه ایران بعد از حضور در فوتبال استرالیا به تعبیر خودش آرامش را تجربه کرده و معتقد است که باید لحظه به لحظه بازی فوتبال برای تماشاگران لذت بخش باشد. تفکری که مسلما در نحوه قضاوت تاثیر داشته و هر داوری را مجاب می‌کند منطق را جایگزین تصمیمات جنجالی و غیر ضروری نماید. با این وصف علیرضا فغنی می‌توانست مناسب‌ترین داور برای فینال جام حذفی باشد.
قبل و بعد از دربی
تجربه نشان داده است داور دربی قبل و بعد از دربی تحت تاثیر جو ناپایدار ایجاد شده قرار گرفته است. دربی شصت و ششم اولین شهرآوردی بود که بعد از قضاوت چندین ساله داوران خارجی، توسط داور ایرانی " محسن ترکی" برگزار شد. ترکی در این دیدار فراتر از انتظار ظاهر شد و شرایط به گونه‌ای رقم خورد که فدراسیون فوتبال بعد از آن قضاوت تمام دیدارهای استقلال و پرسپولیس را به داوران داخلی سپرد. اما در پایان همه این دیدارها هجمه بی دلیلی به داوران قضاوت کننده وارد شده است. حتی به جرات باید گفت سنگینی قضاوت در این دیدار شرایط داور را قبل از شروع بازی تحت تاثیرات منفی خود قرار می‌دهد. بخشی از این جریان مربوط به داوران و اظهارنظرهای آنان در مقاطع گوناکون می‌باشد و بخش دیگر آن به اتفاقات و ادعاهای پیگیری نشده‌ای برمی‌گردد که شائبه‌های غالبا نادستی را دامن زده است. در حقیت باید گفت: فضای فوتبال و داوری ایران صیانت نشده است. حتی باید اعتراف کرد که جو طرفداری نیز در فوتبال ایران کنترل نشده و به تعبیری بی در و پیکر است. چرا هرکسی اعم از هوادار، مربی و بازیکن به خود اجازه می‌دهد داوری و نحوه قضاوت را نقد و بررسی نماید؟ چرا نقد و بررسی قضاوت داوران در برنامه‌های تلویزیونی به طور صحیح و علمی انجام نشده و تشتت آرا ذهیت بیننده را تخریب و مخدوش می‌کند؟
نگاهی به تاریخچه داوری دربی
در انتها نگاهی به تاریخچه داوری دربی می‌اندازیم: رکورد بیشترین دفعات داوری دربی سرخابی‌ها، متعلق به محمد صالحی است. سی و دو دیدار این دو تیم را داوران خارجی قضاوت کرده‌اند. ده داور از آسیا و بیست و دو داور از اروپایی استخدام داور خارجی برای دربی به دهه چهل برمی‌گردد و اولین بار بهادرخان پاکستانی به‌عنوان داور، دربی 20 دی ماه سال 1347 را سوت زد. تا به حال سه داور خارجی که سابقه حضور در فینال جام جهانی را داشته‌اند، برای قضاوت دربی تهران به ایران آمده‌اند. توفیق بهرامف، جک تیلور و ساندرو پول داورانی بوده‌اند که در مسابقه نهایی جام‌‌های جهانی 66، 74 و 94 قضاوت کرده و برای داوری دربی‌های سال‌‌های 50، 55 و 74 خورشیدی به کشورمان سفر نمودند. به این لیست می‌توان محمد فنایی را هم افزود. معروفترین داوران خارجی که شهر آورد ایران را قضاوت کردند ساندرو پول مجارستانی، دکتر مارکوس مرک آلمانی و روبرتو روزتی ایتالیایی هستند. و اما یک توصیه به داور دربی 101: دقت کن.