به گزارش دیوان نیوز، روزنامه جام جم نوشت: «بسیاری از ما در همنشینی با کرونا، استرس و اضطراب زیادی را تجربه کرده‌ایم که اغلب این اضطراب‌ها می‌تواند شکل مزمن به خود بگیرد. این اختلالات در کسانی که عزیزی را بر اثر این بیماری از دست داده‌اند یا زمینه فوبیا یا بیماری‌های وسواسی و اضطرابی دارند به‌مراتب بیشتر است. واکنش روانی به این بیماری و تبعاتش در چنین افرادی می‌تواند موجب بروز بیماری‌های سایکوسوماتیک (بیماری‌های روان‌تنی) شود. این دسته از بیماری‌ها با تظاهراتی شبیه کرونا همراه هستند که موجب اضطراب و ترس مضاعف در مبتلایان به اختلالات روان‌تنی می‌شود. از این رو با دکتر امین جهانبخشی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت‌وگو کرده‌ایم.
شایع‌ترین عارضه‌های عصبی گزارش‌شده در مبتلایان به کرونا چه بوده است؟
خانواده کرونا ویروس و کووید-۱۹ به دستگاه اعصاب تمایل دارند و به‌راحتی از طریق مخاط بویایی و سپس عصب بویایی وارد مغز می‌شوند. در بسیاری از موارد، رد پای ویروس کرونا در افراد بی‌علامت در عصب بویایی و مخاط بویایی پیدا شده است.
به بیان دیگر در مراحل ابتدایی ابتلا به کووید-۱۹، ویروس می‌تواند مغز را درگیر کند. عارضه‌هایی هم که می‌تواند در سیستم عصبی ایجاد کند یا به‌صورت آسیب مستقیم به سلول‌های عصبی است یا به خاطر واکنش ایمنی که ایجاد می‌کند می‌تواند دستگاه اعصاب را تحت تأثیر خود قرار دهد.
همچنین به دنبال آلودگی با کووید-۱۹ موارد کمی هم مثل مننژیت یا آنسفالیت (زمانی که عفونت در جای دیگر شروع می‌شود و به مغز حرکت می‌کند) گزارش شده که ممکن است به دنبال آن تشنج یا کاهش سطح هوشیاری نیز اتفاق بیفتد. البته موارد شدید عصبی ناشی از ویروس کرونا خیلی شایع نیست.
چقدر احتمال دارد به دنبال ابتلا به کووید-۱۹، بیماری‌هایی با زمینه روان‌شناختی بروز کند؟
اتفاقا مشکلاتی که پس از آلودگی با کووید به صورت شایع‌تر دیده می‌شود، شامل بیماری‌های شناختی و روانپزشکی است که برخی ناشی از خود بیماری است. چون هر بیماری شدید و حادی می‌تواند مشکلات شناختی و روانپزشکی ایجاد کند. به اصطلاح می‌گوییم بعد از هر بیماری شدید ممکن است استرسی رخ بدهد.
به بیان دیگر، ویروس کرونا می‌تواند مستقیما دستگاه عصبی مرکزی را درگیر کند و بیماری‌های شناختی دهد. این اختلالات شامل موارد مختلفی از جمله اختلال تمرکز، رفتارهایی مثل خشم کنترل‌نشده، اختلالات اضطرابی بر اثر ویروس یا عدم اکسیژن‌رسانی به مغز می‌شود.
همچنین ممکن است بیمار دچار اختلال حافظه براثر درگیری برخی قسمت‌های مغز شود.
بیماری‌های روان‌تنی چه سهمی از این عوارض را شامل می‌شود؟
بیماری‌های روان‌تنی طیف وسیعی دارند. شامل دردهای مزمن در قسمت‌های مختلف بدن، ناراحتی‌های گوارشی، سردرد و تنگی نفس می‌شود. اختلالات روان‌تنی همه نوع علائم بیماری را می‌تواند دربربگیرد که ناشی از مشکلات روانپزشکی هستند و به بیماری‌های جسمی مربوط نمی‌شوند.
کرونا بیماری ناشناخته‌ای است و بسیاری از ابعاد بیماری‌زایی این ویروس هنوز شناخته نشده است. از این رو می‌تواند عوارض مختلفی از جمله علائم روانپزشکی و شناختی و خستگی‌های مزمن، حالت اضطراب و افسردگی و اختلال حافظه و تمرکز و اختلال رفتاری نشان دهد. البته بیماری‌های روانپزشکی مثل افسردگی و اضطراب هم می‌توانند علائم فیزیکی شبیه کرونا مثل تنگی نفس، اختلال دستگاه گوارش و درد در نواحی مختلف بدن ایجاد کنند.
بیماری‌های روان‌تنی ریشه روانی داشته اما تظاهرات جسمی دارند. این بیماری‌ها در استرس‌های بزرگ مثل جنگ، زلزله و همه‌گیری‌ها دیده می‌شود. در واقع استرس زیاد به دنبال از دست دادن عزیزان یا ترس از بیمار شدن خود و همراهان بر اثر کرونا باعث وارد شدن فشار روانی بزرگی به شخص می‌شود که عامل بروز بیماری‌های روان‌تنی است.
تشخیص و تفکیک این اختلالات از کرونا، به‌ویژه با توجه به ایمن نبودن مراجعات مکرر به مراکز پزشکی چگونه باید صورت بگیرد؟
بسیار مهم است که بتوانیم زمینه این علائم را از هم افتراق دهیم تا هر کسی با مشاهده کوچک‌ترین علامتی شبیه کووید-۱۹ به مرکز درمانی مراجعه نکند. البته گاهی افتراق بیماری‌های روان‌تنی از بیماری اصلی بسیار مشکل می‌شود ولی نکاتی وجود دارد که به این افتراق کمک می‌کند.
توجه به فاکتورهای خطر از جمله تماس احتمالی فرد با شخص مبتلا به کرونا و توجه به روند بدتر شدن علائم به نفع بیماری واقعی است. به علاوه اگر شخص چند علامت را کنار هم داشته باشد، مثلا علائم گوارشی همراه با تب باشد یا تنگی نفس را با بدن‌درد داشته باشد، باید به کرونا شک کند. پس هر چه این علائم در کنار هم قرار بگیرند و پایدار و پیش‌رونده باشند، یعنی ما با بیماری اصلی سروکار داریم.
در صورت درگیری با مشکلات روان‌تنی چه اقدامات درمانی مؤثری پیشنهاد می‌شود؟
درمان بیماری‌های روان‌تنی از روش‌های کاهش اضطراب از طریق صحبت کردن اعضای خانواده و در نهایت روان‌درمانگرها شروع می‌شود. در موارد شدید به درمان دارویی ضد اضطراب و افسردگی نیاز است. البته ابتدا باید از این که عوارض مربوط به بیماری جسمی نیست، مطمئن شد.
هر درد و تنگی نفسی مربوط به کرونا نیست
از دکتر جهانبخشی پرسیدیم: «در صورت بروز تنگی نفس یا درد عضلات یا سردردهای عصبی در قالب بیماری روان‌تنی چگونه باید عوارض مشابه کرونا را تمییز دهیم؟» او در پاسخ گفت: «خیلی وقت‌ها تشخیص این مشکلات از ویروس اصلی سخت است، زیرا بیمار هم آگاهی ندارد که تنگی نفسش از ترس و اضطراب است یا به کووید-۱۹ مبتلا شده است. این تشخیص وظیفه پزشکان و کادر درمان است که در مرحله اول با آموزش درست به بیمار و در مراحل بعد با غربالگری بیماری را تشخیص دهند.
کسی که کاملا سر حال است، درد بدن، تب و احساس خستگی ندارد و فقط احساس تنگی نفس دارد، احتمالا مشکلش هیچ ربطی به کرونا ندارد ولی اگر با فرد مشکوک به کرونا تماس داشته، احتمال بیمار بودنش بیشتر است.»
