132 فرهنگی 1398/08/13 - 13:50

تنها «اسمش» را گرفته و «رسمش» را به آینده حواله کرده‌ایم؛

فیلم و فیلمساز «مستقل» در مسیر قهقرا؟

وقتی در حاشیه جشنواره سی‌و‌ششم فجر و پس از اکران فیلم «تنگه ابوقریب»، کارگردان اثر یعنی «بهرام توکلی» که یکی از سینماگران متفکر امروز ایران است، در نشست خبری می گوید: «ما در ایران سینمای مستقل و فیلمساز مستقل نداریم»، خیلی‌ها به او حمله کردند و او سخنِ او را بی‌پایه خواندند. خیلی‌ها به اشتباه روی آثارِ پیش از «تنگه ابوقریبِ» بهرام توکلی، نام «مستقل» می‌گذاشتند و توکلی را فیلمسازی مستقل قلمداد می‌کردند و حالا وقتی این جمله از دهان او درآمده برای همان خیلی‌ها هم سنگین به نظر می‌رسد.

مهدی تیموری - در همان جشنواره و در مراسم اختتامیه هم وقتی «ابراهیم حاتمی کیا» روی صحنه رفت و گفت «من یک فیلمساز وابسته هستم و به این مسأله افتخار می‌کنم!» هم مورد هجمه بسیاری قرار گرفت و به قول برخی بیش از پیش برای خودش دشمن و مخالف تراشید! اما آیا با هجمه علیه راویان این جملات، در اصل مطلب تفاوتی ایجاد می‌شود؟ خیلی‌ها می‌گویند مگر می‌شود «سینمای مستقل» نداشت؟ اگر از من هم بپرسید، قطعا خواهم گفت خیر نمی‌شود! اما بد نیست یک بار کلاهمان را قاضی کنیم تا ببینیم چه بلایی بر سر خود «سینما» آورده‌ایم. سینمایی که نه فیلمساز «وابسته» در آن در امان است و نه فیلمسازی که تا دیروز مستقل خطاب می‌شده و نه فیلمسازانی که تلاش می‌کنند مستقل باشند و در این وانفسی، سکوت کرده‌اند.
معلوم است که در سینمای ایران فیلمسازانی وجود دارند که مستقل از جریان اصلی و کاغذبازی‌های سرمایه‌گذاری دولتی فعالیت می‌کنند و به خاطر چند تومان چرک کف دست، چیزی که دوست دارند بسازند را فدا نمی‌کنند. فیلمسازانی همچون «مجید برزگر»، در چند مورد «عبدالرضا کاهانی»، فیلم های نخست «شهرام مکری» و... که اساسا آخرین نفس‌های سینمای مستقل هستند و پایه‌های آن را روی دوش گذاشته و تلاش می کنند از فرو ریختن چیزی که امثال «عباس کیارستمی» و «سهراب شهید ثالث» و... بنا گذاشته‌اند، جلو گیری کنند. اتفاقی که تا امروز هم موفقیت‌آمیز بوده و هنوز از دل کلاس و دانشگاه، فیلمسازانی با تمایلات کار در فضای مستقل همچون کارگردان فیلم «ائو» و... بیرون می‌آیند.
اما ماجرا این است که در تمام دنیا، کارگردانان در بستری تصمیم به فیلمسازی مستقل می‌گیرند که شرایط برای پس از تولیدشان هم فراهم است. در تمام کشورهایی که اساسا می‌شود سینمای مستقل را از سینمای بدنه در آن‌ها تعریف کرد، فیلمسازی مستقل تنها با ساختن فیلم کم بودجه بدون سرمایه گذاری دولتی و ارگانی شناخته نمی‌شود بلکه همه چیز برای پس از تولید آن نیز مهیاست. یعنی فیلمی که قرار است به صورت مستقل تولید شود، از قبل برایش «سالن های مشخص اکران»، «جشنواره های مشخص جهانی و داخلی»، «برنامه های تبلیغاتی مشخص در تلویزیون» و... پیش‌بینی شده است. یعنی مخاطب می‌داند اگر بخواهد فیلم فلان کارگردانی که مستقل فعالیت می‌کند را در سینما ببیند، باید به سینماهایی برود که فیلم های مستقل در آن اکران می‌شود و نه هر سینمای بزرگ و کوچکی که شانسش بزند آیا اکران بکند یا نه! مخاطب می‌داند اگر بخواهد بداند چه فیلم هایی روی پرده سینمای مستقل قرار دارد، چه ساعت‌هایی باید به چه کانال‎هایی سر بزند و آن ها را دنبال کند.
این‌ها هیچ کدام حمایتی نیستند که استقلال چنین سینمایی را بر هم بزنند. به هر حال فیلم‌ها ساخته می‌شوند تا دیده شوند و مستقل‌ترین و کم‌خرج‌ترین فیلم تاریخ سینما را هم که بیاورید، برای «نمایش عمومی» و پرده نمایش ساخته شده است. اتفاقی که در تمام کشورهایی که سینمای مستقل به طور حرفه‌ای در آن‌ها حیات دارد افتاده، این است که زیر نظر یک مطالبه «صنفی» فیلمسازان مستقل توانستند از حق طبیعی خودشان برای به نمایش در آوردن فیلم هایشان دفاع کنند. اتفاقی که هنوز در ایران رخ نداده و قطعا یک مخاطب عادی که مثلا به پردیس کوروش رفته، نمی تواند تشخیص دهد که برای مثال فیلم «پرویز»ِ مجید برزگر مستقل است یا فیلم «آشفتگی» فریدون جیرانی! چون اساسا چنین چیزی در سینمای ایران پیش‌بینی نشده است.
از این رو شاید وقتی «بهرام توکلی» می‌گوید ما در ایران سینمای مستقل نداریم، حرف چندان بیهوده‌ای نباشد. چند درصد از مخاطبینی که پول بلیت می‌دهند و به تماشای فیلم‌ها در سالن سینما می‌نشینند، از تفاوت بین سینمای مستقل و سینمای بدنه با خبر هستند؟ چه کسی می‌تواند بگوید که در کجا می‌تواند فیلم‌های مستقل را تماشا و دنبال کند؟ وقتی چنین چیزهایی در سینمای ایران قابل ردیابی نیست، طبیعتا با داد و فریاد علیه جمله یک فیلمساز و حمله علیه فیلمسازی که «وابسته» است، نمی‌توان سینمایی مستقل از دل آن بیرون کشید.
از سینمای مستقل تنها «اسم»اش را به امانت گرفته‌ایم و رسمش را به آینده حواله کرده‌ایم. آینده‌ای که به دست هیچ‌کس جز خود ما اتفاق نمی‌افتد و به تعویق افتادنش فقط و فقط منجر به سرایت بیماری «فیلمسازی گران» از سینمای بلند و بدنه به سینماهای کوتاه و مستند و... می‌شود. نتیجه اینکه در عرصه کوتاه با فیلم‌های گرانی مواجه می‌شویم که در اصول اولیه و مشق‌های شب فیلمسازی هم ایراد دارند.



  1. حمله پهپادی رژیم اشغالگر به یک موتورسیکلت در جنوب لبنان
  2. توافق سران انگلیس و فرانسه بر سر پیمان بازدارندگی هسته‌ای
  3. هاشمیان و یک پیش‌بینی جنجالی؛ او نمی‌ماند
  4. نفوذی‌های تحلیلی!
  5. بیت‌کوین به ۱۱۲ هزار دلار رسید
  6. بازگشت آرامش به بازار سرمایه نیازمند تحقق حمایت‌هاست
  7. افزایش شهدای رسانه‌ای جنگ ۱۲ روزه به ۱۲ تن/ درخواست پیگیری حقوقی در نهادهای بین المللی
  8. روزنامه صهیونیستی: غزه به ویتنام دیگری تبدیل شده است
  9. بیانیه ارتش یمن درباره حمله موشکی به فرودگاه بن‌گوریون در حمایت از غزه
  10. چین و ایران؛ رابطه‌ای براساس اهداف مشترک، نه وفاداری ایدئولوژیک
  11. دلار زدایی، علت هراس آمریکا از بریکس
  12. پزشکیان: تکرار هرگونه تجاوزی با پاسخی قاطع‌تر و پشیمان‌کننده‌تر مواجه خواهد شد
  13. پیام شهروندی ابزاری برای تخریب/ پیام هایی که برای رفقا هرگز منتشر نمی شود!
  14. کاروان پرسپولیس راهی ترکیه شد
  15. تاج: هیچ رویداد فوتبالی تعطیل نخواهد شد/ از تعامل درویش و زنوزی استقبال می‌کنم
  16. ساپینتو: حمایت هواداران استقلال باورنکردنی بود/ سه سال منتظر بازگشت به ایران بودم
  17. تل آویو باز هم آتش بس را نقض کرد/ حملات زمینی رژیم صهیونیستی به خاک لبنان
  18. مخالفت آشکار آمریکا با ثبات و امنیت در افغانستان
  19. گزارش وزیر امور خارجه از اجلاس بریکس و سفر به عربستان در جلسه هیأت دولت
  20. حادثه های امنیتی سریالی در غزه؛ دست کم دو نیروی ارتش رژیم صهیونیستی کشته شدند
  21. دیدار محرمانه جولانی با مشاور امنیت داخلی رژیم صهیونیستی در ابوظبی
  22. پزشکیان: پرستاران در جنگ ۱۲ روزه برگ زرین دیگری بر دفتر خاطرات سلامت کشور افزودند
  23. اعمال سیاست‌های جدید دولت برای تنظیم بازار برنج داخلی/ برنج مورد نیاز مردم تامین است
  24. آلگری تأیید کرد؛ مودریچ به میلان پیوست
  25. حامد لک به فولاد خوزستان پیوست
  26. عراقچی: بریکس باید پیشگام اصلاح حکمرانی جهانی باشد
  27. رئیس جمهور: تکمیل مسیرهای ارتباطی با همسایگان شمالی اولویت دولت است
  28. ارتش یمن از حمله موفق به کشتی مرتبط با اسرائیل خبر داد
  29. عارف: تقویت نیروهای مسلح دغدغه جدی دولت چهاردهم است
  30. بیانیه مرکز اطلاعات مالی در خصوص مبارزه با تروریسم و دشمنان کشور
  31. آمریکا تحریرالشام را از فهرست گروه‌های تروریستی خارج کرد
  32. ۸۰ درصد مردم معتقدند حملات موشکی ایران به میزان زیادی به اسرائیل ضربه وارد کرده است
  33. رئیس‌جمهور: بازگشت به مذاکره نیازمند یک شرط است؛ اعتماد به روند گفت‌وگو
  34. حضور بیش از ۱۲ میلیون زائر در کربلا برای احیای عاشورا
  35. نیروگاه‌های خورشیدی در کنار سدهای کشور احداث می شوند
  36. حماس در مذاکرات با اسرائیل خواستار آزادی کدامیک از اسرای مشهور و تاثیرگذار است؟
  37. اختلافات اروپایی‌ها با نزدیک شدن به ضرب الاجل جنگ تجاری ترامپ
  38. بازتاب حضور رهبر انقلاب در حسینه امام(ره) در شبکه‌های اجتماعی؛ ۲۰۰ میلیون بازدید در ۲ ساعت
  39. سردار سنایی راد: پاسخ بعدی به اسرائیل کوبنده‌تر خواهد بود
  40. سران بریکس حمله رژیم صهیونیستی و آمریکا به ایران را محکوم کردند