دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا امروز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۱۱ می ۲۰۲۵) در شهر مسقط، پایتخت عمان، آغاز شد.
«بدر البوسعیدی» وزیر خارجه عمان، پیشتر در شبکه اجتماعی ایکس تأیید کرده بود که پس از هماهنگی‌های لازم با طرفین، این دور از مذاکرات روز یکشنبه برگزار خواهد شد. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، و استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، ریاست هیات‌های مذاکره‌کننده را بر عهده دارند.
ترکیب هیات جمهوری اسلامی ایران همانند ادوار گذشته بر اساس موضوعات در دستور کار مذاکرات شامل کارشناسان فنی حوزه‌های حقوقی، هسته‌ای و اقتصادی است. وزیر خارجه ایران پیش از عزیمت به عمان تاکید کرد که «تیم کارشناسی ایران از قبل در مسقط مستقر شده تا در صورت لزوم از آنها بهره‌برداری شود. طرف مقابل نیز هر تیمی را که صلاح بدانند، حتماً همراه خواهند داشت.»
تردید در اراده جدی هیات آمریکایی برای حصول توافق
در شرایطی که استیو ویتکاف، رئیس هیات مذاکره کننده آمریکا در روزهای اخیر اقدام به طرح موضوعات مذاکراتی در رسانه کرده است می‌توان گفت که در مورد حسن نیت و جدیت آمریکا در این مذاکرات، تردیدهایی به وجود آمده است. دولت دونالد ترامپ همزمان با مذاکره و ادعاهای مبنی بر آمادگی برای گفتگو با ایران، به اعمال تحریم‌های همه جانبه علیه ایران ادامه داده و سیاست موسوم به فشار حداکثری را بدون وقفه به پیش می برد.
به اذعان بسیاری از کارشناسان، اعتیاد شدید آمریکا به تحریم و نفوذ شدید رژیم صهیونیستی در ساختارهای تصمیم‌گیری آن به ویژه در اوفک، سوال بسیار جدی در مورد اراده و توان آمریکا برای پایبندی به هرگونه تعهد احتمالی راجع به دفع تحریم‌ها ایجاد کرده است. همزمان به نظر می‌رسد که آمریکا هیچ تلاش و تمرکزی برای جلب اطمینان ایران نسبت به «اراده» و «توان» خود برای لغو تحریم‌ها نداشته و این یک مساله و چالش اصلی در ادامه مذاکرات است.
رفع موثر تحریم، اصلی‌ترین مطالبه تهران
چهارمین دور از مذاکرات در حالی برگزار می شود که مطالبه اصلی ایران که تاکنون بارها از سوی وزیر خارجه و سخنگوی این وزارتخانه شنیده شده، رفع موثر تحریم‌ها و توقف هر اقدامی است که موجب محدودیت و تحریم بر اقتصاد ایران بشود و انتفاع اقتصادی ایران را متاثر سازد. در حوزه هسته ای نیز حفظ توانمندی‌های هسته ای ایران و چرخه غنی‌سازی، برای ایران یک اصل غیرقابل مذاکره است.
در شرایطی که کندشدن روند مذاکرات از پس از دور سوم به سوژه برخی گمانه‌زنی ها بخصوص در فضای رسانه‌ای تبدیل شده است، باید توجه داشت که با ورود مذاکرات به مباحث فنی، پیچیدگی موضوعات بیشتر شده و احتمال بروز موضوعات اختلافی وجود دارد و به تبع آن سرعت پیشرفت مذاکرات کمتر و گفتگوها زمان‌بر خواهد شد. هیات مذاکره کننده ایران چه در سه دور پیشین و چه پیش از آغاز دور چهارم در مسقط تاکید داشته که آماده تداوم مذاکره به روزهای دوم و سوم است مشروط بر آنکه پیشرفت محسوسی در این روند مشاهده شود.
همزمان رئیس هیات مذاکره کننده آمریکا در یکی از آخرین گفت وگوهای خود تلاش کرد تهران را به نوعی به خرید زمان متهم کند اما منش و موضع گیری های هیات مذاکره کننده ایرانی نشان می دهد که اتفاقا تهران به دنبال توافق در اسرع وقت است اما هیچگاه محتوای توافق را فدای سرعت نخواهد کرد.
برهمین اساس وزیر خارجه ایران در دو نوبت در جریان سخنرانی خود در نشست گفت و گوهای ایرانی و عربی در دوحه و در تهران پیش از عزیمت به مسقط تاکید کرد که «اگر هدف از این مذاکرات ابراز اطمینان از عدم دستیابی ایران به سلاح هسته ای باشد، این تحصیل حاصل است و لذا رسیدن به یک توافق کاملاً در دسترس است. اما اگر هدف، محروم کردن ایران از حقوق هسته‌ای خود و دیگر درخواست های غیر واقعی و غیر منطقی باشد که جمهوری اسلامی ایران به هیچ وجه از هیچ یک از حقوق ملت پر افتخار ایران عقب نخواهد نشست.»
این مذاکرات در حالی آغاز شده که منطقه خاورمیانه شاهد تحولات دیپلماتیک حساسی است. همزمانی این گفت‌وگوها با سفر قریب‌الوقوع دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به کشورهای عربستان سعودی، قطر و امارات، بر اهمیت و حساسیت این دور از مذاکرات افزوده است. کارشناسان معتقدند نتایج این مذاکرات می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر آینده روابط ایران و آمریکا و همچنین ثبات منطقه‌ای داشته باشد.
دور سوم مذاکرات که ششم اردیبهشت در مسقط برگزار شد، با حضور کارشناسان فنی دو طرف و بحث‌های جدی‌تر درباره جزئیات، به‌عنوان نقطه عطفی در این روند توصیف شده بود. هرچند براساس اعلام رسانه‌های آمریکایی، تیم کارشناسی ایالات متحده در این دور ویتکاف را همراهی نمی‌کنند اما انتظار می‌رود در دور چهارم نیز گفت‌وگوهای مشخصی در مباحث کارشناسی و فنی ادامه یابد تا زمینه برای پیشرفت در موضوعات کلیدی فراهم شود.