این یافته تصور رایج درباره «سالم‌تر بودن» نوشیدنی‌های رژیمی را به چالش می‌کشد و برای علاقه‌مندان به «زندگی بدون قند» زنگ خطر است.

در نخستین مطالعه‌ طولی از این نوع که به سرپرستی دانشگاه موناش انجام شد، متخصصان وضعیت سلامت ۳۶ هزار و ۶۰۸ شرکت‌کننده را در بازه‌ای نزدیک به ۱۴ سال پیگیری کردند تا تاثیر نوشیدنی‌های حاوی قند (SSBs) و شیرین‌شده مصنوعی (ASBs) را بر بروز دیابت نوع ۲ بررسی کنند. داده‌های این تحقیق از «پژوهش مشارکتی ملبورن» به دست آمده و مربوط به افرادی است که در زمان مطالعه بین ۴۰ تا ۶۹ سال سن داشتند.

متخصصان برای تحلیل بهتر، مصرف این نوشیدنی‌ها را در چهار گروه دسته‌بندی کردند: هرگز یا کمتر از یک بار در ماه، یک تا سه بار در ماه، یک تا شش بار در هفته و بیش از یک بار در روز. آنها سپس با استفاده از مدل آماری «رگرسیون پواسون اصلاح‌شده» (‌Modified Poisson Regression) و در نظر گرفتن عواملی مانند شیوه زندگی، چاقی، وضعیت اقتصادی‌ـ‌اجتماعی و دیگر عوامل دخیل، رابطه میان مصرف این نوشیدنی‌ها و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را بررسی کردند.

طبق نتیجه این پژوهش که در نشریه «دیابت و متابولیسم» منتشر شد، نوشیدن تنها یک قوطی نوشابه رژیمی در روز، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را ۳۸ درصد افزایش می‌دهد. این در حالی است که مصرف همان مقدار نوشیدنی‌های قندی خطر ابتلا را ۲۳ درصد بالا می‌برد. پروفسور «باربورا دو کورتن»، نویسنده ارشد این پژوهش از دانشگاه موناش، می‌گوید: شیرین‌کننده‌های مصنوعی معمولا به‌منزله جایگزینی سالم‌تر برای افراد در معرض خطر دیابت توصیه می‌شوند، اما یافته‌ها حاکی از آن است که خود این ترکیبات ممکن است خطراتی داشته باشند.

زمانی که متخصصان داده‌های مربوط به نوشیدنی‌های قندی را با در نظر گرفتن شاخص توده بدنی (BMI) و نسبت دور کمر به باسن اصلاح کردند، ارتباط آماری منتفی شد. این امر نشان می‌دهد که در این گروه، چاقی عامل واسطه اصلی بین نوشیدنی‌های قندی و دیابت نوع ۲ است.

اما در مورد نوشیدنی‌های رژیمی این طور نبود و متخصصان دریافتند که پس از تعدیل داده‌ها براساس شاخص توده بدنی، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ از ۸۳ به ۴۳ درصد کاهش یافت و با در نظر گرفتن نسبت دور کمر به باسن، این رقم همچنان در سطح ۳۸ درصد باقی ماند. این پایداری نشان می‌دهد که افزایش خطر صرفا ناشی از چاقی نیست و احتمالا عواملی چون سوخت‌وسازی مستقل‌تر، مانند اختلال در میکروبیوم روده یا تغییر در سوخت‌وساز گلوکز ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند.

به گزارش ایندیپندنت، اگرچه در این مطالعه نوع دقیق شیرین‌کننده‌های مصنوعی مشخص نشده، اما ترکیباتی مانند آسپارتام، ساخارین، سوکرالوز و آسه‌سولفام پتاسیم محتمل‌ترین گزینه‌ها هستند که هر یک ویژگی‌های جذب و دفع متفاوتی دارند و ممکن است به شکل‌های مختلف مسیرهای سوخت‌وساز بدن را تحت تاثیر قرار دهند. مطالعات اخیر از جمله مقاله‌ای در سال ۲۰۲۳ و یک فراتحلیل در سال ۲۰۲۴، بر ارتباط احتمالی این ترکیبات با دیابت نوع ۲ تاکید کرده‌اند، هرچند این رابطه هنوز کاملا اثبات نشده است.

شواهد حاکی از آن‌ است که شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است ترکیب و عملکرد باکتری‌های روده را تغییر دهند که این امر می‌تواند به کاهش تحمل گلوکز، یعنی مرحله پیش‌دیابت، منجر شود. برخی از این مواد ممکن است ترشح انسولین را تحریک کنند و با گذشت زمان باعث کاهش حساسیت سوخت‌ساز بدن شوند یا تنظیم قند خون را حتی در غیاب قند واقعی مختل کنند.

فرضیه دیگر این است که دریافت مکرر شیرینی زیاد این محصولات باعث می‌شود بدن برای دریافت کالری قندی شرطی شود که این مسئله بر تنظیم اشتها، حساسیت به انسولین و مسیرهای سوخت‌سازی دیگر تاثیر می‌گذارد. با این حال، نویسندگان این پژوهش معتقدند که تاثیر بر میکروبیوم روده و تنظیم قند خون محتمل‌ترین دلایل افزایش خطر دیابت هستند.

طبق شواهد تازه این پژوهش، شیرین‌کننده‌های مصنوعی، دست‌کم در زمینه خطرات عمومی برای سلامت، لزوما جایگزینی امن‌تر برای شکر تصفیه‌شده نیستند. متخصصان بر این باورند که چنین ترکیباتی باید با دقت و احتیاط بیشتری در سیاست‌گذاری‌های بهداشتی و توصیه‌های تغذیه‌ای در نظر گرفته شوند.

پروفسور دو کورتن با تاکید بر این نکته می‌گوید که اگرچه اقداماتی مانند وضع مالیات بر نوشیدنی‌های شیرین ضروری است، اما نوشابه‌های رژیمی را هم نباید از دایره‌ توجه خارج کرد، زیرا به‌رغم «سالم‌تر» بودن ظاهری، ممکن است خطرات پنهانی داشته باشند. او خواستار وضع قوانین جامع‌تر برای کاهش مصرف نوشیدنی‌های فاقد ارزش غذایی شد.