دیوان نیوز؛ علت اصلی توسعه نیافتگی این بخش از جهان نیز ضعف نظام آموزشی است، زیرا این کشورها یا فاقد تکنولوژی یا معلول فقدان نیروهای انسانی متخصص و ماهر است و این امر به نوبه خود از ضعف نظام آموزشی آنان نشأت گرفته است.
امروزه یکی از مسائل مهمی که فکر بسیاری از مسئولین و دست‌اندرکاران نظام تعلیم و تربیت کشور ما را به خود مشغول کرده است، مسائل ناشی از نارسایی‌های نظام جدید می‌باشد که منجر به افت تحصیلی دانش‌آموزان شده و خود به عنوان یک مسئله اساسی مطرح می‌باشد.
یافته های آماری از مدارس کشور نشان دهنده آن است که افت تحصیلی به صورت مردودی، ترک تحصیل زودرس و یا اشکال دیگر آن مقادیر زیادی از منابع مالی ملی و استعدادهای انسانی جامعه را تلف می کند. هرگاه از افت تحصیلی سخن به میان می‌آید، بیشتر مردم درصد دانش‌آموزان مردودی و یا ترک تحصیل کنندگان از مدارس را یادآوری می کنند، در حالی که مردودی‌ها و ترک تحصیل کنندگان یک دوره آموزشی نسبت به کل دانش‌آموزان آن دوره، بخشی از افت تحصیلی یک دوره آموزشی محسوب می‌شود. اما افت تحصیلی تنها به این درصدها حدود نمی‌شود، بلکه در حوزه مسائل آموزشی مفهوم گسترده‌تری را به دنبال دارد.
افت تحصیلی دارای دو جنبه کمی و کیفی است. افت تحصیلی کمی عبارت است از درصد دانش‌آموزان یک دوره آموزشی که به سبب مردود شدن و یا ترک تحصیل نتوانسته‌اند آن دوره تحصیلی را با موفقیت به پایان برسانند.
در مفهوم افت تحصیلی کیفی نیز به نارسایی در دستیابی به هدف‌های تعیین شده آموزشی و یا عدم تحقق بخشی از این هدف‌ها اشاره شده است؛ لذا تفاوت بین دانش و مهارت فارغ‌التحصیلان یک دوره آموزشی و هدف‌های تعیین شده برای این دوره را با افت تحصیلی کیفی نشان می‌دهند.
افت تحصیلی می‌تواند به عوامل متعددی نسبت داده شود که عبارت‌اند از: سیستم آموزشی: عملکرد سیستم آموزشی ممکن است در برخی جوانب ناکارآمد باشد. این شامل نقاط ضعف در مناهج درسی، روش‌های آموزش و ارزشیابی است. عدم تطبیق مناسب با نیازهای جامعه و بازار کار، نقص در آموزش مهارت‌های عملی و کاربردی، حفظ روش‌های سنتی تدریس و کمبود نوآوری در روش‌های آموزشی می‌تواند از عوامل مؤثر در افت تحصیلی باشد. زیرساخت‌ها و منابع: کمبود منابع مالی، تجهیزات، کتاب‌ها، آزمایشگاه‌ها و زیرساخت‌های آموزشی مناسب می‌تواند تأثیر منفی بر روی کیفیت آموزش و یادگیری داشته باشد. همچنین، کمبود معلمان و نیروی انسانی متخصص و کیفی نیز می‌تواند به کاهش کیفیت آموزش و افت تحصیلی منجر شود. عوامل اجتماعی و فرهنگی: عوامل اجتماعی و فرهنگی می‌توانند نقش مهمی در افت تحصیلی ایفا کنند. فشارهای اجتماعی برای عملکرد بالا، رقابت شدید، نگرانی‌ها و مسائل روانی، عدم حمایت خانواده و عدم ارزش‌گذاری جامعه به تحصیلات می‌توانند دلایلی باشند که دانش‌آموزان را از تحصیل منزوی و متوجه کاهش عملکرد خود کنند. عوامل اقتصادی: شرایط اقتصادی نامساعد و فقر می‌توانند به کاهش دسترسی به آموزش و تأمین نیازهای اساسی دانش‌آموزان منجر شوند. نیاز به کار کردن در سنین پایین، کمبود منابع مالی برای پرداخت شهریه، خرید کتاب‌ها و تجهیزات آموزشی می‌تواند به عدم تمرکز و عدم توانمندی در تحصیلات منجر شود.عوامل روان‌شناختی: مسائل روان‌شناختی مانند استرس، اضطراب، افسردگی و مشکلات روانی دیگر می‌توانند تمرکز و عملکرد تحصیلی را تحت تاثیر قرار دهند و به افت تحصیلی منجر شوند. همچنین تعطیلی مدارس در دوران همه‌گیری کرونا یا تعطیلی در اثر آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و روی آوردن به آموزش‌های مجازی تأثیرات منفی بر آموزش و یادگیری دانش‌آموزان داشته که پایه علمی دانش‌آموزان را ضعیف کرده و همچنین از بنیه علمی خوبی برخوردار نیستند.
افت تحصیلی معضل چند جانبه‌ای است که شیوه‌های جلوگیری و پیشگیری از آن نیز چند جانبه و نیازمند همکاری و آگاهی مستمر والدین، مربیان و دانش‌آموزان از یک سو و برنامه ریزی‌های دراز مدت و کوتاه مدت مسؤلان آموزش و پرورش از سوی دیگر است. آنچه در اینجا مورد اشاره واقع شد تنها تعدادی از علل افت تحصیلی و شیوه‌های اساسی و عمده مقابله با آن بود و والدین و معلمان می‌توانند از روش‌های دیگر نظیر پاداش‌های مالی و غیرمالی، سفرهای علمی و… استفاده کرده، با ایجاد انگیزه در کودک و مهم‌تر از همه دانش‌آموزان سال های بالاتر برای ادامه تحصیل، از افت آموزشی او جلوگیری نمایند.
سخن پایانی؛ افت و شکست تحصیلی در کشور ما ریشه در نظام آموزش و پرورش گذشته دارد و فقط محصول نظام کنونی نیست، اما این حقیقت نمی‌تواند مسئولان آموزشی نسل انقلاب اسلامی را تبرئه کند. البته در سال‌های پس از انقلاب تلاش‌های مخلصانه فراوانی برای تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش و یافتن روشی شایسته انقلاب اسلامی انجام گرفته و نتایجی نیز داشته است، ولی باید اعتراف کرد که در این باره نه تنها توفیقی نیافته‌ایم بلکه افت تحصیلی بیشتری نیز داشته‌ایم.
نویسنده: سارا نصرتی