سارا نصرتی/ به گزارش دیوان نیوز و به نقل از دنیای هوادار؛ نظارت در اقتصاد، تعریف سیستمی دارد که مبنای آن قرار گرفته است. قدم نخست نظارت، مدیریت زنجیره تامین و بهره‌گیری از اطلاعات شفاف و دقیق در هر مرحله از آن است. بحث اصلی، تامین درست کالا و خدمات بازار است. به عبارت دیگر، بازار یک‌سیستم پویاست که طرف‌های عرضه و تقاضا در آن هوشمند رفتار می‌کنند. تامین کالا و پشتیبانی آن در شبکه توزیع نیز شرط تعادل بازار است. لذا نظارت مناسب از تامین درست، دقیق و مستمر فراهم می‌شود.
درحال‌حاضر فرآیند نظارت و کنترل بازار از سوی تشکل‌های صنفی و بازرسی و اصناف در سطح خرد و از سوی سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در سطح کلان انجام می‌شود. بی‌شک بازار ویترین سیاست‌های اقتصادی دولت‌هاست و هرگونه تغییر یا تحول در سیاست‌های کلان اقتصادی تاثیر آنی بر شرایط بازار خواهد داشت و این موضوع هیچ‌گونه استثنایی هم ندارد. لذا راهکار حل معضل را نه در بطن بازار که در مولفه دیگر مبتلا به بازار می‌توان مشاهده نمود. وظیفه دولت سیاست‌گذاری، تسهیل‌گری، تنظیم‌گری و نظارت بر عرضه کالاهای تولیدی در بازار مصرفی است. بررسی تحولاتی میدانی بازار کالا و خدمات نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران تنظیم بازار تلاش دارند برنامه‌های کنترلی و نظارتی بیشتری را برای مهار گرانی‌های بازار اجرا نمایند. سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا بازار تنظیم نمی‌شود؟ راهکار حل مشکل چیست؟ آیا تخلف در بازار بیشتر شده است؟ آیا جرائم و مجازات‌ها بازدارندگی لازم را ندارند؟ آیا نظارت ناکارآمد است؟ و ده‌ها پرسش دیگر.
بی‌تردید بهتر است دولت و نهادهای کلان‌تر سیاست‌گذار در امر بازار به‌جای صرف انرژی و سرمایه‌های کشور در حوزه نظارت و کنترل بازار برنامه‌ها و سیاست‌هایی را دنبال نمایند تا مولفه‌های کلان اقتصادی را در جهت آرامش بازار به مرحله اجرا درآورند، وگرنه با گسترش یا جابجایی نظارت و بازرسی عملاً مشکلی از اصل موضوعات مبتلا به بازار حل نخواهد شد. البته اصلاح ساختار و شرح وظایف و اختیارات نهادهای نظارتی یک‌ضرورت حتمی و قطعی برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود ولی این‌سیاست باید بعد از بازسازی و ایجاد ساختارهای جدید و متناسب با آن‌ها شکل گیرد وگرنه استمرار روندهای اشتباه گذشته هرگز نمی‌تواند موجب حل معضلات این حوزه گردد. تعادل عرضه و تقاضا منجر به تنظیم بازار می‌شود و تقویت بخش تولید به تنظیم بازار و در نهایت کنترل تورم کمک می‌کند.
توجه ویژه به اقتصاد دانش‌بنیان در تنظیم بازار بسیار مهم است و با ابزار دانش می‌توان با هوشمندسازی توزیع و نظارت بر اقلام و کالاها با دقت بیشتری بر بازار کنترل داشت. ارزیابی‌های صورت گرفته نشان‌دهنده آن است که «حفظ سطح معیشت آحاد جامعه، کنترل تورم با تاکید بر اقلام خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، برنامه‌ریزی تامین، توزیع، کنترل و نظارت بر بازار با تاکید بر کالاهای اساسی، نظارت موثر بر قیمت و نحوه عرضه کالاها و خدمات، برنامه‌ریزی جهت تسهیل در کالارسانی، حمل‌ونقل، تامین و توزیع اقلام پرمصرف در ایام خاص، اطلاع‌رسانی مستمر از اقدامات تنظیم بازاری برای آگاهی بخشی افکار عمومی، تسهیل فضای کسب‌وکار و هماهنگی بین دستگاهی در تامین کالاهای اساسی و صیانت از حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان» از مهمترین اهداف سیاستی در مدیریت بازار در کشور محسوب می‌شود. به بیان دیگر نظارت بر زنجیره تأمین، راهبردی اساسی برای تنظیم بازار است و نباید بازرسی به انتهای زنجیره تولید و توزیع یعنی خُرده‌فروش‌ها محدود شود و باید این‌نظارت‌ها از مرحله تولید شروع و عرضه و توزیع را نیز شامل شود. در واقع نظارت بر بازار باید مستمر، هدفمند و برای مردم اطمینان‌بخش باشد زیرا یک مطالبه‌عمومی است.
و اما سخن آخر؛ نظارت بر بازار تکمیل‌کننده طرح هدفمندسازی یارانه‌هاست. در این اوضاع دشوار که دولت تمام توان خود را جهت جلوگیری از فساد و تضییع حقوق مردم به کار گرفته، باید اقداماتی مراقبتی انجام شود. مدیران متولی امر باید در صحنه حضور داشته باشند تا مردم با دیدن نظارت مسئولان در بازار احساس آرامش کنند. امروز در بازار به نظارت مستمر نیاز داریم زیرا گرانی‌های فراوان و افسارگسیخته‌ای که اتفاق می‌افتد ناشی از عدم‌نظارت دستگاه‌های متولی است که اگر نظارت درست شکل بگیرد حالت پیشگیری خواهد داشت. باید هر روز بازار را تحت کنترل و نظارت داشته باشیم نه اینکه فقط طرح‌های نظارتی مناسبتی اجرا شود. باید نظارت سیستماتیک بر بازار حاکم باشد تا امکان تخلف به حداقل برسد.
نویسنده: سارا نصرتی